De Keuze - Nele Van den Broeck

Nele Van den Broeck is muzikant, theatermaker, columnist en ervaringsdeskundige depressie. Als ambassadeur van onze Wellicht-campagne over depressie las ze op het Wellicht-slotevent onderstaande column voor.

Deze column van Nele verscheen in de krant De Standaard op 14/10/2022.

De Keuze  

Kies een verhaal. Welk verhaal? Maakt niet uit. Maar kies. Kies goed.

Als u gekozen hebt, vergeet dan uw keuze. Of beter, vergeet dat uw keuze een keuze is. Maak van het verhaal een waarheid. Geloof uw waarheid alsof ze niet willekeurig is, alsof er nooit een keuze was. Wordt uw verhaal ondragelijk, pas het dan aan en probeer opnieuw. Maar – en dit is belangrijk – zorg ervoor dat u op geen enkele moment zonder verhaal valt. Blijf kiezen.

Wilt u in liefde geloven? Geloof in liefde. Ware liefde? Ook dat mag. Gebruik liefde als kapstok om uw dagen aan op te hangen, zodat ze niet vallen in die eindeloze put zinloosheid waarover we slechts heel gedempt spreken kunnen. Klamp u vast aan uw kapstok – welke dat ook is.

U leeft voor muziek. Uw lievelingskleur is oranje. U houdt van de natuur. Binnen vijf jaar is uw huis afbetaald. De kleinkinderen verschaffen u veel vreugde. U bent verliefd op de mooiste jongen van de klas. Uw lievelingsvak is Latijn. Een koude douche vormt een energetische start van uw dag. Uw hart is gebroken. U heeft een ochtendhumeur. Deze week was enorm vermoeiend. Het aantal mogelijke verhalen is oneindig. Kies.

Bemoei u niet met de verhalen van een ander. Als iemand zijn dagen weet op te hangen aan chakra’s, horoscopen of God, dan is dat prima. Besef dat uw verhaal ook maar een verhaal is, en vergeet dat besef dan weer onmiddellijk. Opgedrongen verhalen kunnen problematisch worden. Sommige zijn goedaardig – wetten, vuilnisbakken, tonale muziek. Andere zijn dat niet – oorlog, sektes, andere wetten.

Depressie is de onmogelijkheid om in welk verhaal dan ook te geloven. Het onvermogen een lievelingskleur of een gebroken hart te hebben. Een afgebroken kapstok. Een gebrek aan verhalen ontstaat door een teveel aan negatieve verhalen, een wisselwerking die kortsluit en in zichzelf implodeert tot een zwart gat waar geen ontkomen meer aan is, een bodemloze put die elk verhaal verslindt tot er slechts één keuze meer mogelijk lijkt, die keuze die alle andere keuzes onmogelijk maakt, die keuze waarover we het hier niet zullen hebben.

Als u eenmaal voorbij de waarnemingshorizon van depressie bent raakt u er onmogelijk nog alleen uit, hoeveel u ook spartelt. Maar geef de moed niet op. Er is één verhaal dat sterker is dan alle andere, dat overleeft in de donkerste krochten van de ziel zoals bacteriën overleven in het koelwater van kerncentrales. Dat verhaal is hoop. 

Hoop is een verhaal dat geen verhaal is, in die zin dat hoop nooit concreet kan zijn. Concrete hoop is geen hoop maar plannen, wensen, dromen, ambities – die overleven niet in deze duisternis. Ik weet niet in welk verhaal te geloven, zegt hoop, maar ik weet wel dat, als ik blijf leven, er ooit weer zo een verhaal zal zijn. Hoop is de planklengte onder de verhalen, de kleinst mogelijke betekenisvolle eenheid, de zin die altijd blijft.

Op een dag, in de put, zal er een haakje voorbijkomen. Dat is het geheim. U raakt niet alleen uit dit zwarte gat, maar dat is het net – u bent niet alleen. Het universum is zoveel groter dan dat kleine zwarte gaatje, de wereld gooit constant verhalen in de put, tot er één is waar u zich aan vasthouden kan.

Het haakje kan van alles zijn. Misschien is het een zonnestraal, of het gekletter van regen op de ruit. Misschien is het een pil, of een gesprek, of een wandeling, of een pizza of een hondje. Ik hou van pizza, denkt u plotseling, met de grootst mogelijke overtuiging. U weet niet wie u bent of wat u hier doen komt, maar u weet wel heel zeker dat u van pizza houdt. U kiest ervoor van pizza te houden. Op dat moment is de depressie al gebroken. Al zal ze trekken, u trekt terug – en u bent sterker, want u hebt een verhaal.

Bouw verder. Maak verhalen. Als elk verhaal dan toch willekeurig is, dan kunt u net zo goed geloven in verhalen die goed voor u zijn. U kan geloven dat u een hoop stront bent, de mensheid kwaadaardig, dat alles wat u doet oneindig zinloos is, maar waarom zou u dat doen? U kan evengoed geloven dat u van pizza houdt, en van uw lief, en van Latijn, en van wandelingen en de kleur oranje. Die verhalen zijn op geen enkele manier minder waar dan andere.

Kies een verhaal. Welk verhaal? Maakt niet uit. Maar kies. Kies goed.