De wetenschap

Hoogsensitiviteit, de wetenschappelijke achtergrond

Hoogsensitiviteit of HSP lijkt een nieuw begrip. Nochtans sprak Carl Gustav Jung in het begin van de 20e eeuw al over ‘innate sensitiveness’ en in de jaren ’30 beschreef de Duitse psychotherapeut en theoloog Schweingruber ‘sensiblen Menschen” die sneller vermoeid waren, gevoeliger voor pijn, emotioneler… Eind jaren ’70 werkte de Duitse psychiater Klages het theoretisch concept uit. Volgens hem was de oorzaak van deze sensitiviteit te vinden in de thalamus, het schakelstation van onze hersenen, dat fungeert als een soort filter. Informatie die belangrijk is, wordt hier gesorteerd en geselecteerd en vervolgens doorgestuurd naar de juiste gebieden in de hersenschors.

_{fotograaf: Stephanie  Mohan}    

In 1997 verscheen een artikel van Elaine en Art Aron in het gerenommeerde tijdschrift Journal of Personality and Social Psychology. Volgens Elaine Aron, ervaren personen met hoogsensitiviteit (HSP’s) de wereld op een intensere manier.

Hoogsensitiviteit heeft volgens haar te maken met diepgaande verwerking van externe invloeden, HSP’s hebben een verhoogde sensitiviteit voor subtiele omgevingsstimuli. Wanneer deze mensen geconfronteerd worden met nieuwe of ongewone situaties vloeit daar volgens Aron en Aron een diepere cognitieve verwerking en een sterkere emotionele respons uit voort, evenals een fysiologische reactie of stressreactie. Hoogsensitieve personen hebben meer dan gemiddeld nood aan afzondering om deze prikkels te verwerken. Wanneer ze dit niet doen, geraken ze gestresseerd en overprikkeld. Volgens Elaine Aron zou 15 à 20 procent van alle mensen hoogsensitief zijn. Een recent onderzoek van Elke Van Hoof bij studenten van de Arteveldehogeschool toonde een prevalentie van 12%-15% aan.

Hoogsensitiviteit werd ook al uitgebreid onderzocht onder benamingen zoals ‘innate sensitiviness’ of ‘Sensory Processing Sensitivity’. Dergelijk wetenschappelijk onderzoek werd uitgevoerd door Elaine Aron, Elke Van Hoof, Michael Pluess, K.A. Smolewska, J. Jagiellowicz, Bianca Acevedo, en nog vele anderen.

Hoogsensitiviteit is geen stoornis maar een karaktereigenschap. Elke Van Hoof formuleert die eigenschap als volgt: Een persoon met hoogsensitiviteit onderscheidt zich door een sterke vaardigheid om externe factoren waar te nemen en ze diepgaand te verwerken. Op die manier ontstaat een verhoogde kwetsbaarheid voor overprikkeling als kenmerk van hoogsensitieve personen. Afhankelijk van de situatie waarin personen met hoogsensitiviteit zich bevinden, kan de reactiviteit een belemmering vormen voor hun verdere (zelf-)ontwikkeling.

Op basis van deze definitie heeft Van Hoof de oorspronkelijke vragenlijst voor HSP's van Elaine Aron herwerkt. Ze werkt met 3 subschalen. Van hoogsensitiviteit is sprake volgens de mate waarin iemand overprikkeld geraakt door zowel positieve als negatieve stimuli (subschaal 1: Overprikkeling). Voor overprikkeling bestaat een neurofysiologische verklaring: normaal gesproken is er een uitstekende verbinding tussen ons stressbrein (combinatie van ons reptielen- en emotionele brein) en de prefrontale cortex, waar alle informatie binnenkomt en waar we plannen, beslissen, nuanceren, emoties reguleren … Wanneer deze verbinding niet goed werkt, staat het brein in de overleefmodus. De prefrontale cortex wordt dan buitenspel gezet. Dit kan gepaard gaan met lichamelijke klachten zoals bijvoorbeeld hyperventilatie, spierpijn of trillen. Het tweede centrale kenmerk van HSP is wat Van Hoof verstaat onder ‘sensitiviteit’, de mate waarin een individu stimuli uit zijn omgeving kan opnemen én de mate waarin die stimuli verwerkt worden (subschaal 2: Sensitiviteit). Reactiviteit verwijst ten slotte naar de mate waarin men overspoeld kan geraken door stimuli (subschaal 3: Emotionaliteit).

Al sinds de start van het onderzoek naar hoogsensitiviteit gingen psychologen op zoek naar een neurologische basis voor hun theorieën. Hersenscans tonen een verhoogde activiteit in bepaalde hersenregio’s bij het waarnemen van positieve stimuli. Deskundigen zijn het er ondertussen over eens dat hoogsensitiviteit een aangeboren kenmerk is, men is er zelfs in geslaagd deze eigenschap aan een welbepaald gen te koppelen.

Hoogsensitiviteit  is geen stoornis, maar er zijn nogal wat kenmerken die overlappen met ontwikkelings- en persoonlijkheidsstoornissen zoals ASS, ADHD, ADD en borderline-persoonlijkheidsstoornis. Deze stoornissen hebben een totaal andere oorzaak, maar er zijn overeenkomsten op het niveau van het gedrag.

Meer over hoogsensitiviteit? Klik hier!

Ga naar de zelftest of test voor kinderen op de website van HSP Vlaanderen

_{Bron: VAN HOOF, E., Hoogsensitief, Lannoo, 2016 en Eerste hulp bij hoogsensitiviteit, Lannoo, 2017}

_{Wens je de inhoud van de pagina's over hoogsensitiviteit te gebruiken? Dat kan, mits uitdrukkelijke bronvermelding www.tegek.be/hoogsensitief en www.hspvlaanderen.be}