Problematisch alcohol- of ander druggebruik is vaak sterk verbonden met schaamte. Er kan daardoor een negatieve spiraal ontstaan die problemen in stand houdt. Het verband tussen schaamte en alcohol is doorgaans meer aanwezig bij vrouwen, dan bij mannen.
Wat is schaamte? Het kan omschreven worden als het samengaan van pijnlijke gevoelens en gedachten wanneer je iets verkeerd of ongepast gedaan hebt. Je gaat jezelf hiervoor veroordelen en je hebt de neiging om jezelf terug te trekken. Om te "verdwijnen voor veroordelende blikken".
Soms wordt schaamte verward met schuldgevoel, terwijl beiden een verschillende betekenis en effect hebben. Schuldgevoelens en '“gedachten ontstaan doorgaans naar aanleiding van gelijkaardige gebeurtenissen zoals bij schaamte. Je hebt iets verkeerd gedaan of nagelaten een bepaald gedrag te stellen. De klemtoon ligt hier echter sterker op het gedrag dat je al dan niet gesteld hebt, en minder op jou als persoon.
Eenvoudig gezegd:
Natuurlijk is de realiteit meer genuanceerd. Er is eerder een continuum van 'gezonde schuld', over 'ongezonde schuld' tot 'schaamte'.
'Gezonde' of 'helpende' schuldgevoelens kunnen, in tegenstelling tot schaamte, een motor zijn om iets te herstellen en actie te ondernemen. Bijvoorbeeld door de schade die via verslavingsproblemen berokkend zijn, goed te maken. Bij mensen die van nature geneigd zijn zich snel schuldig te voelen over hun gedrag, werkt dit trouwens beschermend voor alcohol- of drugproblemen.
Enerzijds zijn mensen met een alcoholprobleem vaak van nature uit al gevoeliger voor schaamte, al dan niet versterkt door de omgeving waarin ze opgroeiden.
Als je bent opgegroeid in een gezin waarin je als kind geen veiligheid ervaarde (bijvoorbeeld omdat je ouders verslaafd waren), dan kan je het moeilijk hebben om je te hechten aan anderen vanuit schaamte. Wanneer je bovendien emotioneel of lichamelijk misbruik meemaakte, dan bestaat de mogelijkheid dat je jezelf daarvoor verantwoordelijk voelt ('ik heb het uitgelokt', 'ik ben slecht'). Schaamte kan dan zeer overheersend worden. Het kan leiden tot zelfdestructief gedrag, want "je verdient niet beter" of "je moet gestraft worden".
Vaak leidt sterke schaamte tot allerlei psychische problemen zoals depressie, geen verbondenheid voelen met anderen en een laag zelfbeeld. Om te kunnen omgaan met schaamte worden anderen "op afstand gehouden". Door het isolement op te zoeken, maar soms ook door vijandig te reageren tegenover anderen. Dit is een manier om jezelf te beschermen. Beide soorten gedragingen versterken schaamte.
Drinken of druggebruik kan dan een manier zijn om de negatieve gevoelens die opgeroepen worden door schaamte (tenminste tijdelijk) te milderen. De negatieve gevolgen van dit gedrag voor jezelf worden "erbij genomen".
Anderzijds veroorzaken alcoholproblemen dikwijls schaamte door de gevolgen van het drinken voor de nabije omgeving. Bijvoorbeeld je deed dingen onder invloed die je normaal niet zou doen. Bovendien is er sprake van stigmatisering vanuit de maatschappij tegenover problematisch alcohol- of druggebruik (sterker bij vrouwen dan bij mannen), wat schaamte nog doet toenemen. De cirkel is rond.
Schaamte is een veel voorkomende onderliggende "trigger" voor verslaving. Als overmatige drinker of druggebruiker ga je bovendien proberen de verslaving zo goed mogelijk te verbergen. Je probeert een masker op te zetten voor anderen. Ook tijdens het herstel kan schaamte je nog parten spelen.
Schaamte heeft een negatieve invloed op herstel en nuchter blijven bij verslaving, op verschillende manieren:
Het proberen te verbergen van de verslaving en de "chronische" schaamte vormen een belangrijke kenmerk van verslaving, en dus van minimalisering, ontkenning en rationalisering. Helaas zorgt dit mechanisme er mee voor dat mensen laat hulp zoeken, vaak pas als de schade al groot is en de kosten van de ontkenning hoog. Zoals hierboven beschreven kan schaamte je herstel sterk bemoeilijken.
Wat kan je wel doen?
Belangrijk is vooral de focus te leggen op positieve gewenste veranderingen op allerlei leefgebieden na het stoppen met drinken en het gaan leven naar je eigen waarden. Meer dan gericht te zijn op de negatieve herinneringen van wat je deed onder invloed. Beter op 'wat wil ik wel' in plaats van 'wat ik niet (meer) wil'.
(overgenomen van Alcohol.be)
Please note, the translation with Google Translate is not always 100% correct, for which we apologize.
We offer this option to translate so that everyone has the chance to view this site in his or her own language.
Activate Translation-bar