Hoge verwachtingen van de VVGG voor de opvang van geïnterneerde patiënten.

Met de komst van de nieuwe Forensisch Psychiatrische Centra te Gent en Antwerpen trekt de zorg voor high-risk/high-care geïnterneerden de laatste tijd (gelukkig) meer en meer onze aandacht. De invulling van deze zorg is een moeilijke, doch zeer belangrijke zaak. Niet alleen gaat het om de meest gestigmatiseerde groep mensen met psychiatrische problemen. Het gaat tevens om mensen die zowel hoge zorg als voldoende beveiliging nodig hebben. Het evenwicht vinden tussen beide is moeilijk. De Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid stelt dan ook hoge verwachtingen t.a.v. de uitbaters van de nieuwe (high-risk) centra en t.a.v. de minister van Justitie.

Enkele vaststellingen

We merken dat België inspanningen levert om de zorg voor geïnterneerden te organiseren. België heeft zich daartoe trouwens ook verplicht, via ondertekening en ratificering van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en van het Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap. België kon dit tot nu toe onvoldoende waar maken (zie de 14 recente veroordelingen wegens inbreuken op het EVRM). Het wetsvoorstel 'Internering' dat voorligt en de start van de Forensisch Psychiatrische Centra in Gent en Antwerpen zouden hierin verandering kunnen en moeten brengen.

We stellen echter vast dat het voorliggend wetsvoorstel, naast een aantal positieve bepalingen (bv. eindelijk een voorstel van kwaliteitsregels voor de psychiatrische expertises die aanleiding geven tot internering), ook onzorgvuldigheden en incoherenties bevat. Zo is o.a. de bepaling over de bijdrage van de geïnterneerden en hun familie in de eigen plaatsingskosten voor ons onaanvaardbaar. We vrezen dat als dit voorstel wordt goedgekeurd, zoals in het verleden telkens is gebeurd, opnieuw herstelwerk aan de wet zal nodig zijn.

We zien de laatste 10 jaar een toename van het aantal geïnterneerden. Als de 472 plaatsen te Gent en te Antwerpen zullen zijn ingevuld, zullen er opnieuw ongeveer evenveel geïnterneerden in een gevangenis zullen verblijven als 10 jaar geleden. Dit terwijl àlle geïnterneerden in een beveiligde zorgomgeving dienen te verblijven (en niet in een 'zorgende' gevangenis).

Er wordt momenteel reeds goede zorg aangeboden in de drie medium-risk psychiatrische centra in Bierbeek, Zelzate en Rekem. Onderzoek van het Kenniscentrum Forensische Zorg van Rekem  toonde aan dat, na behandeling in deze drie centra, de kans op herval slechts 8,8% was. De onderzoekers wezen als verklaring voor dit cijfer naar de kwaliteit (en kwantiteit) van de geboden zorg voor geïnterneerde patiënten. Deze score is trouwens behoorlijk beter dan de internationale cijfers (tussen de 15% en 68%).

We onthouden dat investering in kwalitatieve zorg en behandeling op langere termijn niet alleen financieel doch ook sociaal meer rendabel is.

Hoge verwachtingen

Onze hoofdbekommernis is dat er aan de high-risk geïnterneerden voldoende kwalitatieve zorg wordt geboden, evenwaardig aan deze die in de psychiatrische zorginstellingen in België wordt geboden. We wensen dat de nadruk ligt op zorg en veiligheid, eerder dan op beveiliging. Dit betekent dat de omkadering door zorgpersoneel (minstens) evenwaardig moet zijn aan deze in de medium-risk forensische centra.

In deze high-risk zorg verwachten we dat de klemtonen liggen op hervalpreventie vanuit een herstelgerichte benadering, met een realistisch perspectief op doorstroming naar andere zorgvoorzieningen in de geestelijke gezondheidszorg en tenslotte op reïntegratie in de maatschappij. Om dit te kunnen realiseren en garanderen is een samenwerking met de familie van de geïnterneerde, met de naburige zorgactoren en -netwerken, met de onderwijs- en onderzoekscentra m.b.t. forensische gedragswetenschappen en met de juridische actoren, bevoegd voor de plaatsing van de geïnterneerden en hun vervolgtraject, essentieel. Om dit te kunnen realiseren is tevens forensisch-psychiatrisch geschoold personeel nodig.

We wensen dat geïnterneerden, net als alle andere gebruikers van zorg, kunnen genieten van dezelfde patiëntenrechten.

Om toe te zien op de realisatie van deze verwachtingen wensen we een onafhankelijk toezichts- en inspectieorgaan, vanuit justitie én volksgezondheid, gebaseerd op het model van de inspectie zoals de Vlaamse overheid dit hanteert.

Garanties gevraagd

We stellen de vraag aan de minister hoe de overheid zal garanderen dat de zorg en het aanbieden van levenskwaliteit in het Forensisch Psychiatrisch Centrum minstens even goed (= op vlak van kwaliteit én kwantiteit) zal georganiseerd worden als in de medium-risk voorzieningen.

Anderzijds blijven we ons zorgen maken over deze geïnterneerden die niet van de diensten van de nieuwe centra in Gent en Antwerpen zullen kunnen gebruik maken en in gevangenissen verblijven. Ook zij hebben recht op voldoende en kwaliteitsvolle zorg die in penitentiaire inrichtingen momenteel volledig ontoereikend is.

We pleiten voor een debat tussen actoren uit justitie en uit de geestelijke gezondheidszorg. Er heerst nog zeer veel onduidelijkheid i.v.m. de populatie die er zal ondergebracht worden (high versus medium-risk), het statuut van het FPC, tot waar gaat de opdracht van de exploitant, hoe wederzijdse doorverwijzing kan, enz. De huidige forensische zorgsector heeft hoge nood aan een voorziening die zorg en opvang voorziet voor mensen met een uitgesproken zwaar risicoprofiel. Laat ons dan op een goede manier van start gaan met deze nieuwe centra.

Jan Van Speybroeck

Namens de Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid (VVGG) en haar constituerende leden (Zorgnet Vlaanderen, FDGG, ICURO, de Vlaamse Overlegplatformen GGZ, Similes, UilenSpiegel, Ups&Downs, Vlaamse AlzheimerLiga) in samenwerking met de Liga voor Mensenrechten en de Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie (VVP)