Rick de Leeuw: 'Het leven draait om geven en krijgen, niét om geven en nemen'

Rick de Leeuw over zijn boek 'Nooit alleen. Waarom zorgen voor een ander zorgen voor jezelf is'

Als rockzanger uit Amsterdam had Rick de Leeuw zijn redenen om zich te engageren voor Het Ventiel, een buddywerking uit Hulste (Kortrijk) voor mensen met jongdementie. Maar hij kon er de werking van Het Ventiel niet mee verklaren. Waarom doen ook anderen het? Waarom doen mensen vrijwilligerswerk?

In zijn boek Nooit alleen bekijkt de Leeuw deze vraag vanuit verschillende perspectieven. Hij gaat te rade bij bioloog Dirk Draulans, psychiater Dirk de Wachter en filosoof Johan Braeckman. Maar vooral: hij tekent de verhalen op van de vele vrijwilligers zelf.

Waarom zijn de vrijwilligers van Het Ventiel zo gemotiveerd?

“De buddies zijn de mensen met jongdementie dankbaar omdat zij hen in staat stellen hun leven op een bijzondere manier in te vullen en meer betekenis te geven. Dat is een soort omgekeerde dankbaarheid, want je zou denken dat het eerder andersom is. De energie die je in het vrijwilligerswerk stopt, levert minstens evenveel energie op. Dit ervaarde ik zelf ook, en dat fascineerde me. Het Ventiel geeft het leven van de buddies meer zin. Het is voor hen de meest zinvolle tijd die ze op een hele week besteden. Het geeft hun leven een glouden glans. Ze voelen zich gewaardeerd.

Via vrijwilligerswerk geef je waarde aan de levens van andere mensen, en tegelijk ook aan je eigen leven.

Zo is er bijvoorbeeld Carine die na haar echtscheiding borstkanker kreeg. Ze maakte een heel moeilijke periode door. In haar dagelijkse leven beschouwde haar omgeving haar als een patiënt. Mensen met jongdementie accepteren je echter zoals je bent. Er is geen decorum, ze voelen geen sociale druk. Dus toen Carine als vrijwilliger aan de slag ging bij Het Ventiel, zagen de mensen met jongdementie haar niét als een patiënt, maar gewoon als Carine. Haar zelfbeeld groeide daardoor. Het was voor haar een bevrijding, een medicijn … en dat verwacht je natuurlijk niet meteen als je vrijwilligerswerk gaat doen.

Via vrijwilligerswerk geef je waarde aan de levens van andere mensen, en tegelijk ook aan je eigen leven. We spreken hier van een niet-neoliberaal wereldbeeld. De mens is geen wolf. De mens heeft andere basisbehoeften dan doorgewinterde economen denken. Mensen hebben een diepgewortelde behoefte aan warmte en genegenheid krijgen, én geven. Het Ventiel bewijst dat het in het leven draait om geven en krijgen, niét om geven en nemen, ziedaar het grote verschil.”

Hoe verhoudt Het Ventiel zich tot de geestelijke gezondheidszorg?

“Het Ventiel is ontstaan vanuit een absolute noodzaak, vanuit een groot gemis en het bestaat náást de geestelijke gezondheidszorg (ggz). De ggz doet veel goeds, maar laat noodgedwongen ook zaken liggen die erg nodig zijn. Die leemte vult Het Ventiel in. Let op, dit is geen boek tegen de ggz, Het Ventiel bestaat ernaast.

Omdat de ggz onderhevig is aan allerlei regels en plichten wil Het Ventiel zoveel mogelijk autonomie behouden. Het Ventiel wil de vrijheid om zelf in te vullen wat het wil doen. Wij zien ons dus eerder aanvullend aan de ggz.”

In 'Nooit alleen' zitten heel veel puzzelstukjes: persoonlijke ontplooiing, verdriet, twijfel, onmacht. Al deze facetten van het leven komen aan bod in de confrontatie tussen buddies en mensen met jongdementie.

Kan de sector geestelijke gezondheidszorg iets leren uit je boek?

“Er werken zoveel goede mensen in de ggz. Je gunt het hen dat ze hun drive in de praktijk kunnen brengen, dat ze die hobbels op de weg kunnen wegwerken. De inzichten uit het boek kunnen daarbij inspirerend zijn. Waarom doen we het eigenlijk? Waarom ben ik ooit aan deze opleiding begonnen? Wat was het ook alweer? Doe ik dit werk nog altijd graag? In dit boek omarmen mensen zonder opleiding puur het deel waarom doe ik dit graag?. Hierbij worden ze niet gehinderd door allerhande formele kwesties, ze doen wat hun hart en verstand hen ingeeft.

In Nooit alleen zitten heel veel puzzelstukjes: persoonlijke ontplooiing, verdriet, twijfel, onmacht. Al deze facetten van het leven komen aan bod in de confrontatie tussen buddies en mensen met jongdementie. Het is niet enkel “kom, we eten samen taart en dan gaan we weer naar huis”, het is samen een manier vinden om om te gaan met de ellende en de ontroostbaarheid en ermee verder te gaan. Natuurlijk sterven er af en toe ook deelnemers van Het Ventiel, jongdementie is en blijft een vieze ziekte. Voor de buddies was dat heel zwaar, want zij hadden een band opgebouwd. Toch overheerst het gevoel dat zij die mensen in de laatste jaren van hun leven enorm hebben kunnen bijstaan. Dat is waardevol, maar er zit tegelijk veel pijn en verdriet in, op een heel dankbare manier, en dat alles vind je terug in het boek.”

Uitgeverij Pelckmans, Kalmthout, 2022, 192 blz., 24,50 euro - 9789464018554

Het boek Nooit alleen kopen?

Foto: Rick de Leeuw met Patrick De Jaegere bij de beklimming van de Mont Ventoux tijdens Te Gek!? Tour de France 2013 met als thema jongdementie.

Auteurs artikel: Matthias Corneillie & Cat Calcoen
Dit artikel verscheen in Psyche Magazine 35 (1) - maart 2023.
Meer info over Psyche Magazine?