Psychose

Wat is een psychose?

De term 'psychose' dekt vele ladingen: mensen kunnen te maken krijgen met klachten op vlak van waarneming, op inhoud of vorm van denken, mensen kunnen zich onrustig voelen of net eerder afgevlakt.

Een persoon die een psychose doormaakt, kan vaak moeilijk nog een onderscheid maken tussen zaken die van buitenaf komen en zaken die zich in zijn of haar innerlijke beleving afspelen. Hij of zij heeft soms bepaalde wanen of hallucinaties. Het kan ook zijn dat deze persoon erg verward is in zijn of haar denken en handelen. 

Een psychose kan kortdurend en eenmalig zijn of regelmatig terugkeren. In beide gevallen kan de ervaring erg schokkend en onrustwekkend zijn. Waar vroeger nogal wat pessimisme was bij hulpverleners over het verloop van een psychose, komt nu het 'herstel' meer op de voorgrond als toekomstperspectief. Kijk zeker ook eens op psychosenet.be voor meer informatie.

Waan

Van wanen spreken we als iemand hardnekkige denkbeelden heeft die niet met de werkelijkheid overeenkomen. Meestal staat de persoon zelf centraal in deze waan. Enkele typische wanen zijn: 

• Achtervolgingswaan: mensen denken dat ze achtervolgd worden of het slachtoffer zijn van een complot.
• Identiteitswaan of grootheidswaan: mensen denken bijvoorbeeld dat ze een afgezant van God zijn of de president van de Verenigde Staten.
• Betrekkingswaan: mensen denken dat bepaalde gebeurtenissen, zoals berichten op de televisie of radio, speciaal voor hen bedoeld zijn.
• Erotomane waan: mensen zijn ervan overtuigd dat een bepaalde persoon verliefd is op hen maar dat niet durft te uiten. Elk onschuldig signaal wordt geïnterpreteerd als een verborgen romantische boodschap. 

Hallucinaties

Van hallucinaties spreken we als mensen zaken horen, zien, ruiken, voelen die er niet zijn. De meest voorkomende hallucinatie is stemmen horen. Dit kan een of meerdere stemmen zijn, die positieve of negatieve commentaar en advies geven en soms ook opdrachten geven.

Verwardheid

Het verwarde gedrag van mensen in een psychose uit zich in bijvoorbeeld te snel, te langzaam of chaotisch denken. De gedachten kunnen erg onsamenhangend zijn, zodat de omgeving er nog moeilijk iets uit kan opmaken. Soms kunnen mensen met een psychose zich ook heel vreemd gaan bewegen, ze rennen bijvoorbeeld rond in kringetjes, of ze bewegen helemaal niet meer.

Op psychosenet.be vind je nog veel meer informatie! Heb je vragen over psychosegevoeligheid, manisch-depressiviteit, medicatie of iets anders? Stel ze anoniem aan de experts in het online eSpreekuur op psychosenet.be.

Behandeling van een psychose

Belangrijk voor de behandeling van een psychose is te weten waardoor ze opgewekt wordt. Is dit bijvoorbeeld door het gebruik van middelen of medicijnen, dan moet je eerst stoppen met dit gebruik. In een aantal gevallen kunnen de psychotische verschijnselen dan verdwijnen. 

Medicijnen

Bepaalde medicijnen (antipsychotica) kunnen de symptomen van de psychose dempen. Ze helpen om de symptomen onder controle te krijgen maar ze hebben ook vaak vervelende bijwerkingen. Belangrijke bijwerkingen zijn gewichtstoename en dempen van gevoelens. De bijwerkingen kunnen ervoor zorgen dat mensen het moeilijk vinden om de medicatie te blijven gebruiken. Het is belangrijk om samen met de behandelaar te zoeken naar de optimale dosering en naar het juiste medicijn, want niet ieder medicijn werkt even goed voor iedere persoon. Bij 10 tot 30 procent van de mensen werken antipsychotica niet of onvoldoende. Stoppen met antipsychotica kan maar moet onder begeleiding van een arts gebeuren. Op psychosenet.be lees je meer over medicatie afbouwen.

Therapie

Er zijn verschillende psychotherapeutische interventies die goed helpen bij een psychose. Zeker bij een eerste psychose is psychotherapie even effectief als medicatie. Een psychose is een persoonlijke crisis en een therapeut kan helpen om hier op een goede manier uit te geraken. Cognitieve-gedragstherapie wordt aanbevolen maar ook nieuwere therapieën zoals mindfullness en Acceptance and Commitment therapie tonen positieve resultaten. Verder kan therapie helpen om sneller de eerste signalen van een dreigende psychose te zien en uitlokkende situaties te vermijden.

Herstel

Een psychose werd gezien als een symptoom horende bij diagnoses zoals schizofrenie of manisch-depressieve stoornis, meestal met een heel slechte prognose. Nu weten we dat psychoses in alle vormen en maten voorkomen. Bovendien wordt binnen de zorg het accent meer en meer gelegd op herstel. Hoe kan iemand een kwalitatief leven opbouw, rekening houdend met een psychotische kwetsbaarheid. Zo wordt gewerkt aan het uitbouwen of ondersteunen van andere levensdomeinen (wonen, werken, relaties, vriendschappen, vrijetijd ...). Hierbij vertrekt men van de bestaande sterktes. Iemand is met andere woorden meer dan enkel zijn of haar diagnose ...

Oorzaken van een psychose

Een psychose ontstaat door een combinatie van enerzijds een biologische kwetsbaarheid, en anderzijds dingen die mensen meemaken of die in de omgeving gebeuren. 

Middelen- of medicijngebruik kan het ontstaan van wanen in de hand werken. Bepaalde drugs, zoals LSD of paddo's, worden net ingenomen met als doel hallucinaties (een trip) te veroorzaken. Dit is echter niet onschuldig en kan tot een psychose leiden. De laatste decennia zijn ook de werkzame stoffen in cannabis zo sterk geworden dat ze een psychose kunnen veroorzaken.

Traumatische gebeurtenissen, met name in de kindertijd, zijn een belangrijke risicofactor voor psychose. Gepest worden, misbruik meemaken, opgroeien in een omgeving waarbij je het gevoel hebt een buitenstaander te zijn (bv. door migratie), verhogen allemaal het risico op psychose. Ook andere stress-factoren kunnen een psychose triggeren bij gevoelige personen.

Bepaalde medische aandoeningen kunnen een effect hebben op de hersenen en zo psychosen veroorzaken. Voorbeelden daarvan zijn een hersentumor of epilepsie.

Ook een depressie, een manie, oververmoeidheid en uitputting kunnen leiden tot een psychose.

Kun je zelf iets doen bij een psychose?

Heb je een psychose doorgemaakt, zoek dan zo snel mogelijk hulp. Zo kan je de oorzaken achterhalen en kan je geholpen worden een volgende psychotische episode te vermijden. 

Gezonde leefgewoonten zijn erg belangrijk om een terugkeer van de psychose ter vermijden: zorg voor een regelmatig leven en een goed ritme in waken en slapen. Vermijd omgevingen waar veel spanningen heersen en zoek manieren om beter met stress om te gaan. Vermijd het gebruik van middelen die een psychose kunnen uitlokken.

Probeer te achterhalen wat bij jou een psychose kan uitlokken en leer de signalen van een nieuwe psychose herkennen. Neem zo snel mogelijk contact op met je huisarts, psycholoog of psychiater als het mis dreigt te gaan.

Zoek iemand die je vertrouwt en met wie je over je ervaringen en gevoelens kan praten. Maak met je omgeving en je arts een noodplan voor het geval een nieuwe psychose ontstaat.

Op psychosenet.be vind je nog veel meer informatie. Heb je vragen over psychosegevoeligheid, manisch-depressiviteit, medicatie of iets anders? Stel ze anoniem aan de experts in het online eSpreekuur.

• Psychose beter begrijpen. - B. De Rouck - ISBN 9789058268518
• Tegen de tijdgeest: terugzien op een psychose. - E. Tellegen; e.a. - ISBN 9789075483505
• In gesprek met psychose: Verbindende Gesprekstechniek, praktische handleiding om in contact te komen en te blijven met psychotische mensen. - J. Tielens - ISBN 9789058982179
• Hersenspinsels: waarom we dingen zien, horen en denken die er niet zijn. - A. Aleman - ISBN 9789045017266
• Het blauwe kind. - H. Bauchau - ISBN 9789085422600
• Stemmen horen. - I. Sommer - ISBN 9789460033018
• Na het bidden ga ik dood. Een verhaal over een bizzare psychose. - Karin den Oudsten - ISBN 9789048413768
• Angst en Onrust - Een waargebeurd verhaal over een psychose. - Karin den Oudsten - ISBN 9789048420674
• Kortsluiting in mijn hoofd - Brenda Froyen - ISBN 9789022330807
• Uitgedokterd - Brenda Froyen - ISBN 9789022333259
• Lena - Brenda Froyen - ISBN 9789022333990
• De filosofie van de waanzin - Wouter Kusters - ISBN 9789047706328
• Zintuig verzint - Leen Verhaert - ISBN 9789077207567
• Al te gek - Geerdt Magiels
• Ingewikkeld - Geerdt Magiels & Sven unik-id 
• Psychose bij jongeren. Helpen bij de zoektocht naar identiteit - M. Christianen, J. Lisaerde & F. Dhooghe
• We zijn God niet. Pleidooi voor een nieuwe psychiatrie van samenwerking - M. Van Spronsen & J. van Os
• Waarom een psychose niet zo gek is. Het verhaal achter hoop en herstel - S. Vanheule
• Psychose begrijpen in 33 vragen - S. Vanheule  & J. van Os