Denken aan zelfdoding

Zelfmoordgedachten en zelfmoordpogingen

Zelfmoordgedachten en -pogingen komen relatief vaak voor in Vlaanderen. Ongeveer 14% van de bevolking ouder dan 15 jaar zegt ooit in zijn leven aan zelfdoding gedacht te hebben. Elke dag overlijden gemiddeld drie mensen in Vlaanderen aan zelfdoding en er komen gemiddeld 25 personen per dag op de spoedopnamedienst terecht als gevolg van een zelfdodingspoging. Meer cijfers lees je hier.

Preventie is mogelijk en investeren in suïcidepreventie werkt. Lees hier meer over het Vlaams Actieplan Suïcidepreventie.

Personen die aan zelfdoding denken en hun omgeving (naasten, hulpverleners, beleidsmakers,…) kunnen voor info en hulp terecht op de website www.zelfmoord1813.be.

Hoe we over zelfdoding praten (bv. op sociale media) en rapporteren (bv. in het nieuws) heeft een invloed op kwetsbare personen. Volg daarom steeds de mediarichtlijnen. 

Ambivalentie en Tunnelvisie

Het komt maar zelden voor dat mensen echt verlangen om dood te zijn. Vaker zoeken ze een manier om een einde te maken aan een situatie die zeer pijnlijk is of uitzichtloos lijkt. Ze lijken voor die moeilijke situatie geen andere uitweg meer te zien dan een einde te maken aan hun leven, en lijken vast te raken in een tunnelvisie. Binnen die tunnelvisie lijkt zelfdoding een manier om de hevige emotionele pijn waaraan geen einde lijkt te komen, te stoppen.

Wanneer je met problemen geconfronteerd wordt die onoplosbaar, ondraaglijk en oneindig lijken, is het niet altijd makkelijk om er met anderen over te praten. Toch kan praten hier een verschil maken. Het kan opnieuw hoop installeren en bovendien kan praten met mensen die meer afstand kunnen nemen zicht bieden op andere oplossingen. Praten over zelfdodingsgedachten is van levensbelang.

Suïcidegedachten of -pogingen dienen steeds ernstig genomen te worden. Een suïcidepoging wijst altijd op een ondraaglijk psychisch lijden en is telkens een signaal dat het niet goed gaat en dat er dringend nood is aan hulp of ondersteuning. Bovendien is eerder suïcidaal gedrag (zoals dus een suïcidepoging) één van de grootste risicofactoren om later opnieuw een poging te ondernemen. Steun en opvolging is dus cruciaal.

Praten kan helpen

Praat erover met iemand die je in vertrouwen kan nemen. Zo kan je steeds terecht bij je huisarts. Je huisarts kan je helpen of kan je doorverwijzen naar een hulpverlener in je buurt, zoals de Centra voor Geestelijke Gezondheid (CGG). Meer professionele hulpverlening vind je hier.

Geef je de voorkeur aan een anoniem gesprek, neem dan contact op met De Zelfmoordlijn of Tele-Onhaal. Je kan hier terecht voor een telefonisch contact, en er is ook een chatlijn.

Verder kan je terecht op het forum van Zelfmoord1813 waar je anoniem met lotgenoten kan spreken over deze gedachten en gevoelens.

Online tools

BackUp en On Track Again (voor jongeren) zijn apps die houvast willen bieden bij zelfmoordgedachten of na een zelfmoordpoging. Lees hier wat je met deze apps kan doen en hoe je ze kan gebruiken.

Je kan ook zelf aan de slag om je zelfdodingsgedachten meer onder controle te proberen krijgen met de online zelfhulpcursus Think Life. Er werd ook een versie specifiek voor studenten ontwikkeld. Lees hier meer over Think Life.

Dat luisteren helpt en praten levensreddend kan zijn, toont de Nederlandse documentaire "Strohalm" over de werking van hulplijn 113Online (zeg maar de Nederlandse Zelfmoord1813). Bekijk hier deze documentaire.

Wat zijn de oorzaken van zelfdoding?

Zelfdoding is nooit het gevolg van één factor of oorzaak. Het gaat altijd om een complex samenspel van meerdere factoren. Zelfdoding kan verklaard worden door het samengaan van onderliggende kwetsbaarheidsfactoren (bv. psychische problemen, neurobiologische factoren, gebrekkige probleemoplossingsvaardigheden ...), drempelverlagende factoren (beschikbaarheid middelen, suïcidaal gedrag in de omgeving …) en meer tijdelijke toestandsgebonden stressfactoren of levensgebeurtenissen (bv. een verlieservaring, trauma …), in combinatie met het ontbreken van beschermende factoren (sociale steun, hulpverlening ...).

Volgende factoren kunnen het risico op zelfdoding verhogen en vragen dus extra aandacht, ondersteuning en opvolging: 

• Lijden aan een psychische problematiek zoals depressie, schizofrenie, persoonlijkheidsstoornissen of een alcohol- of drugsverslaving. 
• Lijden aan een fysieke aandoening of chronische pijn.
• Traumatische of ingrijpende ervaringen zoals het overlijden van een dierbare of geconfronteerd worden met fysiek, emotioneel of seksueel geweld.
• Persoonlijkheidsfactoren zoals impulsiviteit, beperkte coping vaardigheden, een negatief zelfbeeld.
• Socio-economische factoren zoals een kwetsbare sociale situatie (bv. als minderheidsgroep) of economische situatie (bv. werkloosheid, armoede).
• Meemaken van een suïcide in je nabije omgeving.

Gelukkig zijn er ook beschermende factoren die de kans kunnen verkleinen dat een persoon zelfmoord overweegt. Voorbeelden zijn:

• Beschikken over voldoende veerkracht, een positief zelfbeeld hebben of goede probleemoplossende vaardigheden hebben.
• Beschikken over sociale steun van vrienden en/of familie.
• Een positieve attitude hebben ten aanzien van hulp zoeken en kunnen beroep doen op toegankelijke laagdrempelige hulp.
• Mensen gaan zelden impulsief over tot zelfdoding. Meestal lopen ze al maanden of jaren met suïcidegedachten rond. We noemen dit het ‘suïcidaal proces’. Dit proces verloopt in pieken en dalen en verschilt van persoon tot persoon.

Lees meer  

Wat kan ik doen als iemand in mijn omgeving aan zelfdoding denkt?

Maakt iemand uit je omgeving een erg moeilijke periode door en ben je bang dat hij of zij een einde aan zijn of haar leven zal maken, bespreek dat dan met deze persoon, hoe moeilijk het ook is. Ingaan op signalen en zelfdodingsgedachten bespreekbaar maken vormen een zeer belangrijke eerste stap bij het voorkomen van zelfdoding. Op www.zelfmoord1813.be kan je ook tips vinden om dit gesprek aan te gaan.

Veel mensen denken dat ze door het onderwerp suïcide aan te snijden de persoon in kwestie op slechte ideeën kunnen brengen. Dat is onterecht. Het is juist erg belangrijk dat mensen die met zelfdodingsgedachten zitten de kans krijgen om erover te praten, omdat zij deze gedachten doorgaans voor hun naaste omgeving zullen proberen te verbergen. 

• Vraag de persoon rechtstreeks of hij of zij wel eens over zelfdoding nadenkt. Vaak kan dit voor hem of haar een opluchting betekenen.
• Neem de suïcidegedachten altijd ernstig. Spreek geen oordeel uit maar luister en toon begrip.
• Probeer de problemen van de persoon in kwestie niet op te lossen en geef geen adviezen, hoe goed bedoeld ook. Iemand die zo wanhopig is, kan daar niets mee.
• Je mag gerust vertellen wat de suïcidegedachten van je vriend(in) of familielid met je doen. Je mag gerust zeggen dat je niet weet wat te zeggen of te doen. Laat tegelijk ook blijken dat je de persoon in kwestie wil blijven steunen.
• Stel voor om samen professionele hulp te zoeken. Voorkom dat je zelf de rol van hulpverlener krijgt.

Lees meer

Wat na een zelfdoding?

Wanneer je een dierbare verliest door zelfdoding, start een moeilijk en ingrijpend rouwproces. Dit gaat gepaard met een hele reeks aan emoties die zeer intens of zelfs tegenstrijdig kunnen zijn: ongeloof, verdriet, pijn, schuldgevoelens, kwaadheid, angst, eenzaamheid, enzovoort. Je vraagt je af waarom en hoe dit is kunnen gebeuren en gaat op zoek naar antwoorden. Dit is helpend, al dien je hierbij wel te weten dat er nooit een volledig antwoord kan gevonden worden. Jezelf verwijten of je schuldig voelen is een erg normale emotie in een rouwproces na zelfdoding, toch is het belangrijk te weten dat je geen schuld treft.

Wat helpt in dit intense rouwproces is voor iedereen anders: jouw rouw is zo uniek als jouw DNA. Volg dus je eigen gevoelens en noden en vergelijk jouw rouwproces niet met een ander. Uit onderzoek weten we verder dat praten, schrijven, creatief bezig zijn met het verlies, herdenken en lotgenotencontact helpend zijn. Voor lotgenotencontact kan je terecht bij Werkgroep Verder na Zelfdoding. Zij organiseren praatgroepen, ontmoetingsmomenten en bieden ook online lotgenotencontact aan via een maandelijkse chat en forum. Daarnaast kan je bij hen terecht voor allerhande informatie en advies rond rouw na zelfdoding.

Bij gecompliceerde rouw, waarbij je rouwproces als het ware vastgelopen is, is therapie aan te raden.

Lees meer

• Stille verhalen. Over verborgen verlies en verlangen. - E. Jansen -
  ISBN 9789085750437
• Piekeren over zelfdoding. Een stapsgewijze methode om minder last te hebben van gedachten over zelfdoding. Hulpboek. - A. Kerkhof; e.a. - ISBN 9789461056931
• De last van het leven. Zelfmoord in België en Nederland. - B. Demyttenaere - ISBN 9789461310811
• De moeilijkheidsgraad van goed. - C. Bee - ISBN 9789055948390
• Omgaan met zelfbeschadiging en suïcidaal gedrag. - S. Klerk; e.a. - ISBN 9789031383344

Voor kinderen en jongeren:

• De visjes van océane. - N. Slosse - ISBN 978903173418

Literatuurlijst Zelfmoord1813

Literatuurlijst voor nabestaanden (ook kinderen en jongeren)